Kto zapłaci za trawnik zniszczony przez dziki?
Właściciel domu jednorodzinnego z okazałym ogrodem odkrywa, że jego posesja została zdewastowana przez dziki. Najbardziej ucierpiał trawnik, który został zryty i przekopany. Trudno mieć pretensje do zwierząt – dziki w charakterystyczny dla siebie sposób poszukują pożywienia ryjąc (gwizdem) w ziemi.
Co może zrobić poszkodowany właściciel?
Odpowiedzialność za tzw. „szkody łowieckie” reguluje ustawa z dnia z dnia 13 października 1995 r. – Prawo łowieckie (Dz.U. z 2018 r. poz. 2033, dalej: Pr.łow.). Zgodnie z art. 46 ust. 1 w zw. z art. 50 ust. 1 Pr.łow. odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez dziki ponoszą: dzierżawca lub zarządca obwodu łowieckiego albo Skarb Państwa w zależności od tego, czy szkody powstały na obszarze wchodzącym w skład obwodu łowieckiego, czy nie. Zgodnie z art. 2 Pr.łow. zwierzęta łowne w stanie wolnym stanowią własność Skarbu Państwa.
Szkody łowieckie to szkody wyrządzone w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny oraz szkody wyrządzone podczas polowania (art. 46 ust .1 pkt 1 i 2 Pr.łow.). W przypadku dzików szkody łowieckie obejmują także szkody na łąkach i pastwiskach (zob. Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych warunków szacowania szkód w uprawach i płodach rolnych z dnia 16 kwietnia 2019 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 776)).
Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że niezapowiedziana wizyta dzików skutkująca zniszczeniem przydomowego trawnika nie zostanie zakwalifikowana jako szkoda łowiecka, ponieważ taki trawnik nie stanowi uprawy rolnej (zob. uchwała SN z 19.05.2015 r. III CZP 114/14).
Czy jest inna podstawa odpowiedzialności za szkody spowodowane przez zwierzynę łowną?
Ochrony prawnej można poszukiwać na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych (por. wyr. SN z 7.12.2007 r. III CZP 120/07). W przypadku gdy adresatem roszczenia jest Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego należy wykazać: 1) niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej, 2) szkodę, 3) adekwatny związek przyczynowy pomiędzy szkodą a działaniem lub zaniechaniem. O ile szkodę łatwo jest wykazać, o tyle pozostałe okoliczności są trudne do udowodnienia. W większości przypadków oceniane będzie zaniechanie po stronie właściwego organu podjęcia odpowiednich czynności, takich jak: odłów zwierzyny, odstrzał redukcyjny, postawienie znaków ostrzegawczych lub ogrodzenia. Zasady przeprowadzania takich działań określają właściwe przepisy. Ograniczenie populacji zwierząt możliwe jest m.in. w przypadku gdy zwierzęta stanowią „nadzwyczajne zagrożenie dla życia, zdrowia lub gospodarki człowieka, w tym gospodarki łowieckiej”, a także gdy stwarzają „szczególne zagrożenie w prawidłowym funkcjonowaniu obiektów produkcyjnych i użyteczności publicznej” (art. 45 ust. 3 Pr.łow., art. 33a ustawy z dnia z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz.U. z 2019 r. poz. 122)). To oznacza, że odstrzał zwierzyny może nastąpić wyjątkowo w razie wystąpienia „stanu nadzwyczajnego” lub „szczególnego zagrożenia”. Trudno za taki stan uznać zniszczenie trawnika przez dziki.
Nawet jeżeli w danym przypadku okaże się, że doszło do zaniedbań ze strony władz publicznych, to aby otrzymać odszkodowanie należy dodatkowo wykazać, że zachodzi relacja przyczyny i skutku pomiędzy zaniedbaniem a szkodą. Sprowadza się to do hipotetycznego założenia, że gdyby w odpowiednim czasie podjęto właściwe czynności, to szkoda by nie nastąpiła.
Te same zasady odpowiedzialności będą obowiązywały przy rozpoznawaniu dużo poważniejszych spraw, w których na skutek kontaktu z dzikim zwierzęciem doszło do uszkodzenia pojazdu lub uszczerbku na zdrowiu, a nawet śmierci człowieka (por. wyrok SA w Białymstoku z 9.12.2015 r. I ACa 708/15 oraz wyrok SA w Krakowie z dnia 31.01.2019 r. I ACa 972/17).
Wnioski
- Szkody w mieniu wyrządzone przez zwierzynę łowną, które nie dotyczą upraw i płodów rolnych, nie stanowią szkód łowieckich.
- Nie stanowi także szkody łowieckiej szkoda na osobie wyrządzona przez zwierzynę łowną.
- Poszkodowany nie ma możliwości skorzystania z uproszczonego trybu naprawienia szkód przewidzianego w Prawie łowieckim.
- Dochodzenie odszkodowania w oparciu o przepisy ogólne wymaga udowodnienia nie tylko szkody, ale również niezgodnego z prawem działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy szkodą a działaniem lub zaniechaniem.